In een stad waar sociale ongelijkheid, armoede en maatschappelijke uitsluiting steeds voelbaarder worden, biedt de Levenslust Academie een krachtig en verbindend antwoord. Dit participatieve kunst- en cultuurtraject stelt Rotterdammers in kwetsbare posities, bewoners van maatschappelijke opvang, beschermd wonen en sociale woonvormen, in staat om via kunst hun verhaal te vertellen, hun perspectief te verruimen en hun plaats in de samenleving te hervinden.

Onder de artistieke vleugels van Brutus Space en de sociale expertise van Pluspunt en een nieuwe partner CVD worden workshopreeksen georganiseerd, het geheel komt samen in multidisciplinaire presentaties op locatie bij Brutus. Tegelijkertijd wordt het fundament gelegd voor een blijvende kunstgemeenschap waarin inclusie, eigenaarschap en samenwerking centraal staan.

De Levenslust Academie richt zich op het versterken van persoonlijke veerkracht, het bevorderen van sociaal-emotionele ontwikkeling en het stimuleren van autonomie en zingeving. Door middel van kunst en cultuur ontstaan nieuwe mogelijkheden om jezelf uit te drukken, te groeien en opnieuw verbinding te maken met anderen.

De samenwerking met Brutus, toonaangevend kunstinstituut in Rotterdam, vormt een cruciale inhoudelijke en artistieke pijler van het project. Brutus agendeert actuele maatschappelijke thema’s als armoede en verslaving, en benadert kunst als middel om deze complexe kwesties invoelbaar te maken. Niet met cijfers, maar met verhalen, ervaringen en verbeelding. In Brutus vinden de deelnemers niet alleen een podium, maar ook een plek waar ze zich welkom voelen — waar het onderscheid tussen ‘insider’ en ‘outsider’ verdwijnt. Want juist in de ontmoeting tussen mensen met verschillende achtergronden ontstaan nieuwe inzichten, verrassende samenwerkingen en artistieke vormen die grenzen doorbreken.

De Levenslust Academie is een inclusieve leergemeenschap waarin ervaringsdeskundigheid, artistiek onderzoek en sociale innovatie samenkomen. Door deelnemers intensief te laten samenwerken met professionele kunstenaars, studenten, culturele instellingen en zorgorganisaties ontstaat er een levendige kruisbestuiving tussen de sociale en culturele sector. Deze verbinding wordt versterkt door presentaties in onder andere Brutus, een laagdrempelige kunsteducatie- en presentatieplek in de stad.

Cultuur toegankelijk maken voor iedereen, sociale samenhang versterken en ruimte bieden voor duurzame, betekenisvolle participatie. Pluspunt en Brutus delen de overtuiging dat kunst niet alleen een spiegel is van de maatschappij, maar ook een sleutel tot vernieuwing — zowel voor het individu als voor het systeem.

Maatschappelijke relevantie

De Levenslust Academie is maatschappelijk urgent in een tijd waarin Rotterdam – net als veel andere steden – kampt met een groeiend zorginfarct: wachtlijsten in de GGZ, overbelaste wijkteams, en een tekort aan passende dagbesteding zorgen ervoor dat mensen met psychische en sociale kwetsbaarheden te vaak tussen wal en schip vallen. Juist in deze context biedt de Levenslust Academie een waardevol alternatief: een plek waar kunst en zorg samenkomen, en waar mensen niet worden benaderd als zorgvragers, maar als makers met potentieel, zeggenschap en een verhaal dat ertoe doet.

De Levenslust Academie sluit daarmee aan bij de internationale Arts in Health-beweging, die pleit voor structurele integratie van kunst in de zorg. Deze beweging ziet kunst niet als luxe of therapie, maar als essentieel onderdeel van gezondheid, herstel en zingeving. De   Levenslust Academie brengt dit in de praktijk door mensen via kunst te ondersteunen in het hervinden van regie, veerkracht en verbinding. Het project doorbreekt hokjes tussen zorg, cultuur en participatie, en levert daarmee niet alleen persoonlijke, maar ook systeemverandering op. In een stad waar de druk op de zorg toeneemt en sociale uitsluiting groeit, is een project als Levenslust geen bijzaak, maar noodzaak.

Over Pluspunt

Pluspunt Rotterdam is een zorg-, leer- en werkcollectief dat zich richt op Rotterdammers die langdurig een steuntje in de rug nodig hebben, evenals op stadsgenoten die daaraan actief willen bijdragen. De organisatie biedt dagbestedings- en leerwerktrajecten aan mensen met mentale of andere uitdagingen, met als doel hen te ondersteunen in het opbouwen van een betekenisvol leven.

In diverse werkplaatsen, zoals fietsreparatie, houtbewerking, staalbewerking, koken, kunst en voedselproductie, werken deelnemers samen aan projecten die bijdragen aan een groener, gezonder en duurzamer Rotterdam. Deze werkplaatsen fungeren als ontmoetingsplekken waar mensen met verschillende achtergronden elkaar leren kennen en samenwerken.  Pluspunt is actief op meerdere locaties in Rotterdam, waaronder Blijdorp, Delfshaven, Zuid en het M4H-gebied. Elke locatie biedt specifieke programma's en activiteiten die aansluiten bij de behoeften van de lokale gemeenschap.

Een van de initiatieven van Pluspunt is de Levenslust Academie, waar kunst wordt ingezet om urgente maatschappelijke thema's, zoals armoede, dakloosheid en verslaving, bespreekbaar te maken. Door middel van kunstpresentaties krijgen deelnemers zichtbaarheid en erkenning in de publieke ruimte. Daarnaast draagt Pluspunt bij aan de circulaire economie door middel van projecten zoals het Circulair Ambachtscentrum, waar hergebruik en duurzaamheid centraal staan.

Met meer dan 20 jaar ervaring werkt Pluspunt aan een inclusieve stad waarin iedereen de kans krijgt om zich te ontwikkelen en bij te dragen aan de samenleving. Pluspunt combineert zorg, werk en educatie op een innovatieve manier, waarbij de kracht van de gemeenschap centraal staat.

Over Brutus

Brutus Space doet en denkt groot. Het is niet alleen qua oppervlakte één van de grootste hedendaagse kunstinstellingen van Nederland, maar ook één van de meest rauwe en ongepolijste. Vanuit een oude havenloods in het M4H-gebied in Rotterdam West presenteren zij een omvangrijk kunst- en cultuurprogramma. Ze weten hun bezoekers, waaronder veel jongeren en groepen die doorgaans moeilijk te bereiken zijn, aan zich te binden door een mix van toegankelijke en kwalitatief hoogstaande tentoonstellingen en een breed scala aan activiteiten die ze organiseren in samenwerking met hun partners.

Brutus Space laat zien wat op niet veel plekken in Nederland mogelijk is, omdat het te afwijkend, te spannend, te apocalyptisch, te experimenteel of simpelweg te veel gedoe is.

Brutus Space is artist driven en zet de kunstenaar voorop. Kunstenaars mogen hier groot dromen en krijgen alle vrijheid om zich te ontwikkelen en presenteren. Bezoekers ervaren bij Brutus dat kunst geen ver-van-mijn-bedshow is, maar iets wat raakt aan je eigen leven en waar je ook plezier aan kunt beleven. Brutus is het tegenovergestelde van een keurige white cube. Het is een rauwe plek waar je kunt dwalen en ontdekken. Onder het inclusieve motto ‘everyone is an insider’ verwelkomen ze iedereen om te kijken en mee te doen, van gearriveerd kunstenaar en jong talent tot autodidact en van heftruckchauffeur en buurtbewoner tot geoefende kunstkijker.

Deelnemers & betrokkenheid

De Levenslust Academie richt zich op volwassen Rotterdammers (18+) in een kwetsbare positie, waaronder bewoners van maatschappelijke opvang, beschermd wonen en sociale woonvormen (via o.a. CVD), mensen met een psychische kwetsbaarheid, sociaal isolement en/of een licht verstandelijke beperking.

Daarnaast worden studenten (kunst/zorg), professionele kunstenaars, zorgmedewerkers en vrijwilligers actief betrokken.

Deelnemers hebben behoefte aan veiligheid, langdurige begeleiding (zodat ze een vertrouwensband kunnen opbouwen), creatieve expressie, zichtbaarheid en inspraak. Levenslust sluit hierbij aan met kleinschalige, multidisciplinaire workshops op vertrouwde locaties, begeleid door een vast team. Deelnemers beslissen mee over thema’s, werkvormen en presentaties en kunnen doorgroeien naar rollen als ervaringskunstenaars of co-makers. Zo ontstaat een duurzame, inclusieve leergemeenschap waarin ieder verhaal telt.

Doelstellingen

De Levenslust Academie richt zich op vier krachtige en samenhangende doelstellingen:

1.     Persoonlijke veerkracht en sociaal-artistieke ontwikkeling

Deelnemers vergroten hun artistieke en sociale vaardigheden, ontdekken talenten en bouwen zelfvertrouwen op via kunstparticipatie. Succes wordt gemeten aan de hand van persoonlijke groei, actieve deelname en doorstroom naar vervolgactiviteiten.

2.     Inclusieve kunst-, leer- en zorggemeenschap

De academie is een veilige leeromgeving waarin ervaringsdeskundigheid, kunst en sociale innovatie samenkomen. Er wordt gemeten op co-creatie, betrokkenheid van ervaringsdeskundigen en langdurige samenwerking.

3.     Verbinding sociale en culturele sector

Er worden duurzame, wederkerige samenwerkingen gevormd tussen de kunst-, zorg-, welzijns- en onderwijswereld in Rotterdam. Het aantal actieve samenwerkingen en gezamenlijke projecten dient als meetindicator.

4.     Toegankelijke kunst en maatschappelijke zichtbaarheid

De academie agendeert urgente thema’s via kunst en geeft deelnemers een stem in de publieke ruimte. Meetbaar via het aantal presentaties, bezoekersaantallen en zichtbaarheid van deelnemers. 

Evaluatie & meten doelstellingen

1. Versterken van persoonlijke veerkracht en sociaal-artistieke ontwikkeling van deelnemers in kwetsbare posities.

 Wat betekent dit?
Deelnemers ontwikkelen artistieke en sociale vaardigheden, vergroten hun zelfvertrouwen, ontdekken hun talenten en vinden zingeving via kunstparticipatie, workshops en presentatiemomenten. De begeleiding vertrekt vanuit muzisch-agogisch werken, waarbij kunstzinnige middelen worden ingezet om persoonlijke en sociale ontwikkeling te stimuleren.

Hoe evalueren we dit?

• Reflectiegesprekken en zelfevaluaties met deelnemers (voor, tijdens en na het traject). Uit ervaring is een individuele evaluatie effectiever dan een groepsevaluatie.

• Observaties van gedragsveranderingen (meer initiatief, samenwerking, zelfexpressie)

• Feedback van begeleiders en partners.

Hoe maken we dit meetbaar?

• Minimaal 80% van de deelnemers geeft aan zich persoonlijk te hebben ontwikkeld. Dit wordt bevraagd via een enquête en individueel gesprek.

• Registratie van gevolgde workshops en actieve betrokkenheid.

2. Ontwikkelen van een inclusieve kunst- leer- en zorggemeenschap waarin ervaringsdeskundigheid, kunst en sociale innovatie samenkomen.

Wat betekent dit?
De Levenslust Academie biedt een veilige, diverse omgeving waar deelnemers, kunstenaars, ervaringsdeskundigen en professionals samenwerken en van elkaar leren, met gelijkwaardigheid als uitgangspunt - waar het onderscheid tussen insider en outsider vervaagt, en iedereen zich welkom en gehoord voelt. Hiermee proberen wij systeemverandering te bevorderen, door middel van participatieve kunst die bestaande kaders uitdaagt en nieuwe perspectieven zichtbaar maakt.

Hoe evalueren we dit?

• Kwalitatieve interviews met deelnemers, kunstenaars en samenwerkingspartners

• Observatie van samenwerking binnen projecten

• Evaluatiebijeenkomsten met betrokkenen

Hoe maken we dit meetbaar?

• Aantal georganiseerde co-creatieve projecten (binnen de Levenslust Academie)

• Mate van participatie van ervaringsdeskundigen in ontwerp, uitvoering en evaluatie

• Aantal partners dat langdurig verbonden blijft (min. 2 organisaties naast de initiatiefnemers)

3. Versterken van de verbinding tussen de sociale en culturele sector in Rotterdam via wederkerige samenwerkingen.

Wat betekent dit?
De Levenslust Academie fungeert als brug tussen kunst, zorg, welzijn en onderwijs en stimuleert gelijkwaardige, verrassende samenwerkingen waarin alle betrokkenen van elkaar leren.

Hoe evalueren we dit?

• Gezamenlijke evaluaties met betrokken partners

• Impactanalyse van samenwerkingen op korte en lange termijn

• Netwerkanalyse van nieuwe verbindingen die zijn ontstaan

Hoe maken we dit meetbaar?

• Aantal actieve samenwerkingen per jaar

• Aantal gezamenlijk ontwikkelde en gepresenteerde programma’s/projecten

• Positieve feedback van partners op samenwerking (min. 75% tevreden)

4. Creëren van toegankelijke kunsteducatie- en presentatieplekken die maatschappelijke thema’s agenderen en deelnemers een stem geven

Wat betekent dit?
De Levenslust Academie biedt ruimte aan verhalen die anders ongehoord blijven, en maakt urgente maatschappelijke thema’s bespreekbaar via kunst, zoals armoede, dakloosheid en verslaving. Via kunst die raakt, confronteert en aanzet tot gesprek. Kunstpresentaties geven deelnemers zichtbaarheid en erkenning in de publieke ruimte – een sociaal gewaardeerde rol. Door verrassende samenwerkingen tussen de kunst- en zorgsector en tussen professionals en deelnemers ontstaan nieuwe “out of the box” perspectieven en verrassende kunstwerken, een verfrissende benadering die nieuwe ideeën en waardevolle perspectieven oplevert.

Hoe evalueren we dit?

• Publieksreacties tijdens/na exposities of performances

• Interviews met deelnemers over hun ervaring en gevoel van gezien/gehoord worden

• Registratie van media-aandacht of publieksbereik

Hoe maken we dit meetbaar?

• Aantal publiek toegankelijke presentaties

• Minimaal 200 bezoekers per jaar bij presentaties

• Aantal deelnemers dat publiekelijk optreedt of werk presenteert

Het uitgangspunt van dit project is om een universeel en actueel thema zoals armoede, verslaving, afstand tot de arbeidsmarkt van mensen die in de marge van de samenleving leven te agenderen en de deelnemers hierin een stem te geven.  Het zijn problemen met diep- gewortelde sociale, economische en psychologische aspecten. Het tast niet alleen de fysieke leefomstandigheden aan, maar ook het gevoel van waardigheid, kansen op zelfontwikkeling en sociale verbondenheid. Het ontwricht niet alleen individuen, maar ook gemeenschappen.

Werkwijze

De Levenslust Academie hanteert een interdisciplinaire en participatieve aanpak:

●       Co-creatie: deelnemers werken samen met kunstenaars en andere betrokkenen aan hun eigen kunstprojecten;

●       Peer-learning: ervaringsdeskundigheid van deelnemers staat centraal, aangevuld met professionele begeleiding;

●       Leergemeenschap: kennis en ervaring worden gedeeld binnen een groeiend netwerk van deelnemers, professionals en instellingen;

●       Presentatie: resultaten worden gepresenteerd in professionele kunstinstellingen, met ruimte voor reflectie en ontmoeting.

Muzisch agogische begeleiding

Pluspunt werkt vanuit de muzisch agogische methodiek. Deze manier van begeleiden heeft ook draagvlak binnen de Levenslust Academie.

Begeleiding via muzisch-agogisch werken is een mensgerichte en ervaringsgerichte werkwijze waarin kunstzinnige en expressieve middelen worden ingezet om mensen met een psychische kwetsbaarheid te ondersteunen in hun persoonlijke groei, sociaal-emotioneel herstel en hernieuwde deelname aan het maatschappelijk leven. In deze benadering staat niet het eindproduct centraal, maar het proces van creatie, ontmoeting en betekenisgeving. Deelnemers worden niet benaderd vanuit hun beperking of probleem, maar als mensen met een verhaal, talenten en potentieel.

Via werkvormen als muziek, theater, beeldende kunst, beweging of verhalen maken, krijgen deelnemers de ruimte om op een andere manier dan met woorden te onderzoeken wat hen bezighoudt. Ze leren gevoelens te uiten, ervaringen te verbeelden en thema’s die voor hen belangrijk zijn vorm te geven. Deze symbolische afstand – via het kunstwerk of het spel – maakt het mogelijk om gevoelige onderwerpen aan te raken zonder te overvragen, waardoor deelnemers zich veilig genoeg voelen om zich open te stellen en te experimenteren met nieuwe gedragingen en perspectieven. De creatieve werkvormen helpen niet alleen om emoties te reguleren en zelfinzicht te ontwikkelen, maar ook om het gevoel van eigenwaarde te versterken. Door samen te werken en te creëren, ontstaat bovendien ruimte voor ontmoeting, gelijkwaardigheid en verbondenheid met anderen.

De doelen van deze begeleiding zijn gericht op het vergroten van zelfvertrouwen, het bevorderen van autonomie, het ontwikkelen van sociale vaardigheden, het ervaren van succesmomenten en het herontdekken van eigen kracht en expressiemogelijkheden. Het proces biedt mensen de mogelijkheid om buiten hun gebruikelijke denk- of gedragspatronen te stappen en nieuwe kanten van zichzelf te leren kennen. Muzisch-agogisch werken draagt daarmee bij aan een gevoel van zingeving en perspectief, wat voor mensen met een psychische kwetsbaarheid vaak ontbreekt of beschadigd is geraakt.

De rol van de begeleider is hierin essentieel. De muzisch-agogisch werker creëert een veilige, inspirerende en niet-oordelende omgeving waarin deelnemers vrij durven experimenteren en zichzelf kunnen zijn. De begeleider observeert, stimuleert en sluit aan bij wat er leeft in de groep of bij de persoon. Hij of zij begeleidt het creatieve proces met aandacht voor zowel de artistieke als de persoonlijke kant van de ervaring. De begeleider werkt procesgericht en volgt de dynamiek van de groep of het individu, waarbij het doel niet is om iemand ‘beter te maken’, maar om ruimte te bieden voor groei, herstel en betekenis. Dit vraagt om vakmanschap in zowel kunst als agogiek, maar vooral ook om sensitiviteit, geduld en het vermogen om nabij te zijn zonder te sturen.

Kortom: muzisch-agogisch werken is een krachtige, inclusieve en hoopvolle begeleidingsvorm waarin mensen die te maken hebben met psychische kwetsbaarheid zichzelf op een nieuwe manier mogen ontdekken, in verbinding met anderen, via de verbeelding en met oog voor hun unieke menselijkheid.

Resultaten & Impact

Impact op individueel niveau: persoonlijke groei en eigenaarschap

• Meer dan 150 unieke deelnemers ontwikkelen gedurende het traject tastbare artistieke, sociale en emotionele vaardigheden.

• Minstens 80% van de deelnemers ervaart versterkt zelfvertrouwen, hernieuwde zingeving en perspectief op deelname aan de samenleving, gemeten via persoonlijke reflecties en begeleidersobservaties.

• Deelnemers krijgen een stem en een gezicht via publieke presentaties, exposities en performances op prominente locaties zoals Brutus — wat leidt tot maatschappelijke erkenning en zelfwaardering.

• Minstens 5 deelnemers groeien door naar nieuwe rollen, zoals ervaringskunstenaar of inhoudelijke co-curator van een tentoonstelling. Dit draagt bij aan duurzaam eigenaarschap en loopbaanperspectief.

Impact op systeemniveau: bruggen tussen sectoren en gedeeld eigenaarschap

• De Levenslust Academie fungeert als katalysator voor systeemverandering: een nieuwe manier van samenwerken tussen cultuur, zorg, welzijn en onderwijs. Er ontstaan ten minste 4 duurzame partnerschappen, waarvan meerdere structureel geborgd worden.

• Er wordt een blauwdruk ontwikkeld voor een structureel inclusief kunst- en educatiecentrum, gebaseerd op co-creatie, ervaringsdeskundigheid en sociaal-artistieke innovatie.

• Minstens 3 multidisciplinaire kunstpresentaties worden gerealiseerd, waarin maatschappelijke thema’s als armoede, psychische kwetsbaarheid en dakloosheid op een vernieuwende en confronterende manier worden verbeeld.

• Door de samenwerking met o.a. Brutus, CVD en de Willem de Kooning Academie ontstaat een leeromgeving waar zowel deelnemers als professionals leren en innoveren – een wederkerige kenniscirculatie.

Impact op publiek en stedelijke context: inclusie en representatie

• Minstens 600 bezoekers worden bereikt via publieksactiviteiten, waaronder festivals, tentoonstellingen en open ateliers.

• Sociale media en online content (zoals podcasts, videoportretten, docu's) maken het werk van deelnemers zichtbaar voor een breed publiek. Zo ontstaat een alternatieve representatie van mensen in kwetsbare posities: niet als hulpbehoevend, maar als makers en mede-eigenaren van culturele ruimte.

• Er ontstaat een sterk, zichtbaar platform voor kunst uit de maatschappelijke marge, dat zich structureel verankert binnen het culturele landschap van Rotterdam.

Duurzaamheid en toekomst

De Levenslust Academie is ontworpen als meer dan een tijdelijk project: het vormt de opmaat naar een structurele, inclusieve kunst- en leeromgeving waarin participatieve cultuur, zorg en educatie duurzaam met elkaar verbonden zijn. De duurzaamheid van het project is verankerd op drie niveaus:

1. Structurele samenwerking en netwerkvorming

Het fundament van de Levenslust Academie ligt in het sterke netwerk tussen zorgorganisaties, culturele instellingen, en het onderwijs. Deze samenwerking wordt niet projectmatig, maar langdurig en wederkerig ingericht, met als doel een blijvende kruisbestuiving tussen sectoren. Door het intensief betrekken van partners bij co-creatie, uitvoering en reflectie, ontstaat er gedeeld eigenaarschap en een gedeelde ambitie om de academie voort te zetten.

2. Groeipad voor deelnemers en community vorming

Een belangrijk duurzaamheidselement is het stimuleren van doorstroom en groei: deelnemers worden niet alleen gezien als deelnemers, maar ook als toekomstige makers, mentoren en kunstenaars. Door leer- en werkplekken aan te bieden binnen het ambulant kunstteam, ontstaat er een duurzame leergemeenschap waarin deelnemers hun ontwikkeling kunnen voortzetten, ook na afloop van het project. Zo ontstaat een levende community van makers met ervaringskennis die structureel zichtbaar blijft binnen de stad.

3. Verankering in beleid en praktijk

De opgedane kennis, methodiek (waaronder het muzisch-agogisch werken) en werkwijzen worden geborgd via:

• Een digitaal en fysiek handboek voor herhaling of opschaling;

• Een leeragenda met partners, waarin gezamenlijke beleidsontwikkeling en voortzetting wordt besproken;

• Het opnemen van Levenslust in beleidsagenda’s van betrokken organisaties, met het oog op structurele financiering via o.a. dagbestedingsbudgetten, stedelijke cultuurmiddelen of onderwijsroutes.

Daarnaast draagt het project bij aan de positionering van kunst als essentieel onderdeel van herstel, inclusie en burgerschap — niet als extraatje, maar als vast onderdeel van sociaal-maatschappelijke trajecten.

Toekomstvisie

De ambitie is om in de komende jaren een volwaardig Levenslust Educatie- en Cultuurcentrum te realiseren: een platform waar cultuurparticipatie, artistieke ontwikkeling en maatschappelijke participatie hand in hand gaan. Deze plek biedt ruimte aan workshops, exposities, coaching, onderzoek en ontmoeting — met een centrale rol voor mensen in een kwetsbare positie als mede-eigenaren van het programma.

De Levenslust Academie beoogt hiermee een voorbeeld te zijn van hoe kunst en zorg structureel kunnen samenvloeien, met als doel een inclusieve stad waarin ieders verhaal telt en verbeelding als motor voor herstel en verbinding wordt ingezet.